Wosebite wustajeńcy
W Serbskim muzeju su rumnosće za wosebite wustajeńcy z cyłkownej płoninu 220 m². Wosebite wustajeńcy wudospołnjeja a pohłubšeja poskitki stajneje wustajeńcy. Zwjetša zaběraja so ze serbskej tematiku a regionalnymi charakteristikami abo z narodnymi mjeńšinami. Při tym su tradicionelne namrěte pokłady słowjanskich ludow wosebje zajimawe. Wuměłske wustajeńcy wudospołnjeja programatiske wusměrjenje a wotewrjeja nowy wid na wěste temy.
Přehlad 2025
17.11.2024 – 16.03.2025 Wěčne pućowanje. Barba a słowo w twórbje ukrainskeho wuměłca Andrzeja Sharana
30.03.2025 – 11.06.2025 Jutry w Serbach
06.04.2025 – 11.06.2025 Što rěka tu mjeńšina?
wot 31.08.2025 Stawizny Serbskeho muzeja
Što rěka tu mjeńšina?
Danojo, Frizojo, Serbja, němscy Sinti a Roma a Delnjoněmcy
06.04.2025 – 11.06.2025
Što woznamjenja domizna? Kotru rólu hraje rěč za našu identitu? A kak formuje kulturne herbstwo naše zhromadne žiwjenje?
Naš kraj je zdawna přez mnohe wšelake kulturne wliwy charakterizowany. Mnohotnosć, łamki a pohib – to je typiske za Němsku. K tomu słušeja tež druhe rěče a awtochtone narodne mjeńšiny a ludowe skupiny, kotrež su hižo dołho tu zakorjenjene.
Tu w Budyšinje, we wutrobje Łužicy a kulturnym centrumje Hornjoserbow, je to wšudźe přitomne. Hižo lětstotki formuja serbske žiwjenje, rěč a tradicije město. Tudy, hdźež słušatej wjacerěčnosć a kulturna mnohotnosć lětstotki do wšědneho dnja, chce pućowanska wustajeńca „Što rěka tu mjeńšina?“ składnosć skićić, wšě štyri awtochtone narodne mjeńšiny a ludowe skupiny Němskeje zeznać – dansku mjeńšinu, němskich Sinti a Romow, serbski lud a frizisku ludowu skupinu. Kóžda z tutych skupin wobsedźi jónkrótne stawizny, rěč (e) a kulturu, kotrež su husto mało znate. Tež rěčna skupina delnjoněmčina so we wustajeńcy předstaja.
Pućowanska wustajeńca Mjeńšinoweho sekretariata a jeje eksponaty skića wosobinske perspektiwy z pjeć skupin a pohnuwaja k tomu, wo přisłušnosći a kulturnej identiće rozmyslować. Wona wotwěra nowy wid na prašenja towaršnostneho zhromadneho žiwjenja a wuznama rěče a přeprošuje, so zwučenych widow wzdać a so mnohohłósnosći našeje towaršnosće z wćipnotu a wotewrjenosću bližić.
Stajna wustajeńca
Stajna wustajeńca w Serbskim muzeju z cyłkownej płoninu 830m² informuje wot zažnych stawiznow hač do přitomnosće. Tematisce samostatnje předstaja so wotdźěl tworjaceho wuměłstwa.
Přizemjo
Započatk wustajenskeho přewoda
Prěnja wustajenska rumnosć w foyeru pokazuje na historiske a rěčne zarjadowanje dźensnišich Serbow a jich předchadnikow. Z pomocu wuzwolenych eksponatow, kotrež steja stajnje za jedyn wotdźěl muzeja, dóstanu wopytowarjo prěni přehlad wo centralnych wobłukach serbskeje identity.
W slědowacym rumje předstajeja so čas zasydlenja Słowjanow, wysoki srjedźowěk a čas reformacije we Łužicy. Přichodny wustajenski rum zaběra so z typiskimi wobłukami regionalneho hospodarstwa, na přikład z lěsnym pčołarstwom a rybarstwom resp. hatarstwom, kotrež tworjachu wot srjedźowěka wuznamnu hospodarsku hałužku.
Serbski wobswět
Hnydom po tym zastupiće do rumnostnje a tematisce swójskeho wobłuka ze štyrjomi rumami: domjacy wobswět, wašnje twarjenja a sydlenja kaž tež tradicije a nałožki w běhu lěta a žiwjenja. K tomu słuša tohorunja serbska ludowa hudźba. Historiske filmowe sekwency a hudźbne přikłady přehladku wožiwjeja.
Wosebity zajim budźa wšědne a swjedźenske drasty Serbow Horneje a Delnjeje Łužicy w swojich mnohich wariantach kaž tež drohotne wušiwanki. Pokazka je jenož mały dźěl najwjetšeje zběrki serbskeje narodneje drasty.
1. etaža
Swjedźenska žurla
W swjedźenskej žurli je literarna wustajeńca zarjadowana. Najwjetši rum muzeja ma dwaj poschodaj, dokelž słužeše něhdy jako jednanski rum Budyskeho hamtskeho sudnistwa. Wupyšeny je z mólbami serbskich wědomostnikow a spisowaćelow. Na wulkim triptychonje pod emporu předstaja słowjenski moler Antje Trstenjak najwažnišich narodnych prócowarjow serbskeho kulturneho žiwjenja. We witrinach pod emporu wustajeja so stare ćišće a pomniki pismowstwa.
Nalěwo a naprawo wobrubja witriny z twórbami wažnych zastupjerjow literarneje moderny žurlu. Na galeriji přeprošuje biblioteka k pozastaću a přelistowanju wšelakorych knihow.
W žurli přewjedu so wosebite zarjadowanja, koncerty a wotewrjenja wustajeńcow.
Narodne hibanje
Za swjedźenskej žurlu dóńdźeće do wobłuka nowšeho časa, wosebje narodneho hibanja. Tu pokaza so na narodne wozrodźenje, na literarnu a wědomostnu zaběru ze Serbami kaž tež na dalše rozsudne wuměnjenja stawizniskeho wuwića. Wosrjedź ruma steji tak mjenowana Smolerjowa stwa jako pokazka na wusahowacu wosobinu serbskeho narodneho wozrodźenja. Wosebita tafla je serbskim wupućowarjam do zamórskich krajow wěnowana.
Ze swjedźenskeje žurle přińdźeće tež do wuchodneho křidła z rumnosćemi za wosebite wustajeńcy.
2. etaža
Dźěćacy muzej a moderne stawizny
Dźěćacy muzej z wustajeńcu „Dźěćatstwo něhdy“ je zaměstnjeny w zapadnym křidle domu. Tutón muzejopedagogiski kabinet je dźěl stajneje wustajeńcy, hodźi pak so tež za šulerske projekty wužiwać.
Za emporu na žurli přizamknjetej so wotdźělej tworjace wuměłstwo a stawizny 19. a 20 lětstotka. Pod hesłom “Serbja w Němskej” pokazuje so bój Serbow wo narodnu runoprawosć wot załoženja Němskeho kejžorskeho mócnarstwa w lěće 1871 hač do přitomnosće.
Tworjace wuměłstwo
Pódla stawizniskeho wotdźěla přizamknje so wobłuk “Tworjace wuměłstwo”. Tuta galerija serbskeho wuměłstwa pokazuje twórby serbskich wuměłcow runje tak kaž wuměłcow, kiž so ze serbskej tematiku zaběraja.
Serbski muzej wobsedźi najwjetšu zběrku serbskeho tworjaceho wuměłstwa. Nimo mólbow a grafikow hromadźa so tež wuměłske fotografije a nałožowane wuměłstwo, kaž plakaty a keramika. Zběrka wobsahuje zawostajenstwo wažnych serbskich wuměłcow kaž Měrćina Nowaka-Njechorńskeho a Ota Gartena.
Pućowanske wustajeńcy
Prjedy hač woteńdźeš
Fotografije Maćij Bulank
Wobšěrna zběrka fotografijow poslednich serbskich drastynošerkow Budyskeho fotografa Maćija Bulanka, nastate w lětach 1985 do 2011, je zakład wustajeńcy a knižneho projekta pod titulom „Prjedy hač woteńdźeš“. Projekt zrodźi so w zhromadnym dźěle dalšeju serbskeju wuměłcow, spisowaćelki Róže Domašcyneje a hudźbnika Měrćina Weclicha.
Pokazaja so klasiske čorno-běłe wobrazy, kiž je Maćij Bulank ze starej platowej kameru fotografował. Žony, kotrež portretěruje, wostanu w jich znatej wokolinje a pokazuje je w dźěłanskich drastach. Předstajene žony so njepomjenuja a zastupuja takrjec wšě žony jedneje generacije. Najwjace z nich njejsu hižo žiwe. Portrety za wustajeńcu su w přirodnej wulkosći a posrědkuja takle iluziju, jako bychu žony hišće mjez nami byli a wobhladowar jim do wočow hladał. Wot zrudźaceje wotmołwy na prašenje, što wšo so ze smjerću kóždeje zhubi, so zhladowar na krótki wokomik zdaluje.
Wobrazy Maćija Bulanka su homaža na wšědne njenapadne rjekowki, na jednore serbske žony. Njehladajo ćežow a wustajenych njepřećelskosćow dla jich serbskeje drasty a serbskeje rěče su sej woni žiwjensku radosć wobchowali kaž tež nabožnosć a lubosć k swojemu ludej.
Projekt wustajeńcy je multimedialnje zapołoženy. Přez słuchatka słyši wopytowar teksty spisowaćelki Róže Domašcyneje. Lyrikarka reflektuje žiwjenje swojeje maćerje, kotraž je sama narodnu drastu nosyła. Domašcyna přibližuje so prašenjam za zmysłom žiwjenja a pyta za přičinu, što je runje tutu generaciju žonow hromadźe dźeržało.
Hudźbnik Měrćin Weclich daše so wot fotografijow inspěrować. Jeho wosebje k tutym wobrazam nastate kompozicije zwjazaja rěčane słowo emocionalnje z wustajeńcu.
Material:
48 chorhojow z wuměłskimi fotografijemi a citatami w hornjoserbšćinje a němčinje
měry 800 x 2500 mm
1 chorhoj titul
měra 1300 x 2500 mm
Serbska hola. Slědy w pěsku
Wustajeńca tematizuje serbske korjenje we łužiskej holi mjez Złym Komorowom, Wojerecami, Grodkom, Běłej Wodu a Mužakowom. Při tym dźe tež wo změnu identity a hódnotow tam bydlacych ludźi, tež jako sćěh industrializacije.
Swojorazne drasty a nałožki holanskich Serbow su so do dźensnišeho zdźerželi. Tola z wudobywanjom brunicy, zničenjom serbskich wjeskow a z přićehnjenjom tysacych cuzych dźěłaćerjow bu mnohe lětstotki zrosćena tradicionelna zhromadnosć wohrožena. „Slědy w pěsku“ – titul wustajeńcy hraje wědomje z wěstymi asociacijemi, na hračkach njesteja jenož serbske wjeski, ale tež serbska rěč a identita regiony. Někotražkuli dopomnjenka ćisnje so bjez wobmyslenjow do smjećow. Tola njedźiwajo pozhubjenja tradicijow rosće zajim wo zdźerženje namrěwstwa prjedownikow.
Material:
10 roll-ups w hornjoserbšćinje a němčinje
měry 1000 x 2000 mm
